Gần đây trong thị trường tiền ảo bắt đầu nổi lên cái tên Tezos cùng những hứa hẹn về một môi trường chung đồng đẳng cho những đồng tiền ảo. Liệu nền tảng của Tezos có hiệu quả hay không?
Tezos là gì?
Tezos là nền tảng Blockchain phân quyền tích hợp sẵn cơ chế đồng thuận. Đây được xem là một Blockchain thông minh, tạo nền tảng vững chắc cho các hợp đồng thông minh (smart contracts) và các ứng dụng phi tập trung.
Tezos được thiết lập với mục đích tạo ra một môi trường thịnh vượng chung cho những đồng tiền kỹ thuật số, một mạng lưới trong đó tất cả mọi người tham gia đều có thể chia sẻ đóng góp của mình và những đóng góp của họ cũng sẽ được cộng đồng lắng nghe.
Các thành viên của Tezos còn mong muốn những người sở hữu Token Tezos có thể điều chỉnh hoàn toàn nền tảng để nâng cao chất lượng của hệ sinh thái.
Mục tiêu của Tezos chính là tạo ra nền tảng tốt hơn Blockchain mà Bitcoin và Ethereum đang sử dụng. Trong tình hình vẫn chưa có nền tảng nào sở hữu được cơ chế on-chain, Tezos luôn nhắm đến việc sở hữu cơ chế này đầu tiên.
Sự ra đời của Tezos
Tezos được tạo ra bởi cựu nhà phân tích người Mỹ Arthur Breitman của công ty Morgan Stanley. Tezos tự xem mình là đồng tiền điện tử cuối cùng trên thế giới tiền ảo. Thực hiện ICO vào đầu tháng 7/ 2017, tổng số tiền mà Tezos thu được đã tăng 66.000 BTC và 361.000 ETH vào khoảng 2 tuần sau đó. Đồng tiền này thậm chí còn thu hút một khoản đầu tư 1,5 triệu đô la từ nhà đầu tư mạo hiểm Tim Draper.
Arthur và vợ Kathleen đứng đầu với Johann Gevers, chủ tịch có Quỹ Tezos trụ sở tại Thụy Sĩ đã tổ chức và kiểm soát các quỹ ICO. Breitman vẫn nắm quyền kiểm soát mã nguồn Tezos và tài sản trí tuệ khác thông qua các giải pháp Dynamic Ledger, một công ty của Delaware.
Mặc dù Tezos ICO kết thúc vào tháng 7 năm 2017, Tezzies (đồng tiền ảo của nền tảng Tezos) đã có mặt tại sàn giao dịch một năm sau đó vào ngày 1 tháng 7 năm 2018. Đội Tezos bị chậm trễ nghiêm trọng do các vấn đề pháp lý và tranh chấp thành viên hội đồng quản trị và các biến chứng khác mà họ gặp phải. Chủ yếu là lý do tại sao mất quá lâu để mã thông báo Tezos có thể được giao dịch.
Các tranh chấp đã chấm dứt sau nhiều tháng lãng phí về giải quyết tranh chấp thay vì làm việc trên nền tảng Tezos khi vị chủ tịch của tổ chức Tezos, Johann Gevers, đã từ chức vào tháng Hai.
Sau đó, nhóm nghiên cứu có thể quay trở lại kinh doanh và xoay xở để giành lấy chiếc Tezos betanet vào ngày 30 tháng 6. Theo nhóm nghiên cứu, phiên bản beta này của Blockchain Tezos có đầy đủ chức năng, nhưng vẫn mang tính thử nghiệm cao. Thời gian chết và thậm chí là những chiếc dĩa cứng cuối cùng vẫn nằm trong lĩnh vực khả năng ở giai đoạn này.
Tezos phát hành bản beta trực tuyến. Khi phiên bản chính được đưa hoạt động, Tezos dự đoán sẽ là đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ trong blockchain 2.0. Tuy nhiên, Tezos cũng đã trải qua những rắc rối pháp lý và tranh cãi trong vài năm qua. Và vẫn chưa ai có thể chắc chắn về hiệu quả đầy hứa hẹn mà nó mang lại.
Vì tạo ra DLS mà không tiết lộ bất kì một thông tin nào trong khi vẫn đang làm việc tại Morgan Stanley, Breitman đã bị Cơ quan Quản lý Công nghiệp Tài chính phạt $ 20,000. FINRA cũng đình chỉ Breitman trong việc liên kết với các đại lý môi giới trong hai năm bắt nguồn từ việc anh ta sử dụng bút danh L.M. Goodman để che giấu sự tham gia vào Tezos từ Morgan Stanley.
Những trận chiến phụ trợ này đã trì hoãn việc phát hành Tezzies (đồng xu Tezos, còn được gọi là Tez) được mua trong ICO, và bốn vụ kiện tập thể đã được đệ đơn chống lại mọi người tham gia vào Tezos (mặc dù Draper đã bị sa thải thành công với tư cách bị cáo trong một thời gian) .
Trước khi xác định liệu Tezos là một dự án khả thi hay sẽ bị chôn vùi trong vụ kiện tụng, hãy xem hiệu suất của đồng xu XTZ trên thị trường.
Nhóm sáng tạo của Tezos
Nhóm sáng tạo của Tezos được hình thành từ năm 2014, thành lập bởi cặp vợ chồng Arthur Breitman và Kathleen Breitman.
Arthur có kinh nghiệm ấn tượng trong toán học ứng dụng và khoa học máy tính. Ở tuổi 18, anh đã giành được huy chương đầu tiên của Pháp tại Olympic Quốc tế về Tin học, sau đó anh tiếp tục đi sâu nghiên cứu trong lĩnh vực này. Sau khi học xong, Arthur Breitman đã làm việc tại Google X với tư cách là một kỹ sư nghiên cứu và tại Goldman Sachs với tư cách là một nhà phân tích định lượng.
Vợ của Arthur – Kathleen – cũng có một sơ yếu lý lịch ấn tượng không kém. Bà từng đảm nhiệm vị trí chiến lược tại các công ty như Accenture, Bridgewater Associates, The Wall Street Journal, và tập đoàn Blockchain R3.
Một thành viên bổ sung khá cốt lõi cho lãnh đạo của nhóm sáng tạo Tezos là Ryan Jespersen. Jespersen trở thành chủ tịch của Tổ chức Tezos sau khi trở thành tiếng nói của các mối quan tâm của cộng đồng trong các thử thách pháp lý và những khổ nạn mà nền tảng đang phải đối mặt. Bởi vì các hành động của ông như các kiến nghị và các thông cáo báo chí do cộng đồng lãnh đạo, ông đã được trao cho vị trí khi ông đóng góp mạnh mẽ vào việc tiếp tục Tezos. Ngoài ra nhóm còn 8 nhà phát triển cốt lõi khác.
Giải pháp Ledger động là công ty đứng sau Tezos và vẫn kiểm soát mã đằng sau giao thức Tezos. DLS đã hứa sẽ phát hành mã nguồn mở theo giấy phép MIT trên Github, tuy nhiên, điều này vẫn cần phải xảy ra.
Dự án Tezos đã kêu gọi được hỗ trợ từ một số nhà đầu tư nghiêm túc, những người đã thúc đẩy sự tín nhiệm của dự án trong năm vừa qua. Một trong số đó là Tim Draper, người đã liên tục phản đối những lời chỉ trích đến dự án.
Một nhà đầu tư đáng chú ý khác là công ty Winklevoss Capital. Cặp song sinh của Winklevoss đã trở thành ngôi sao đang nổi lên trong ngành công nghiệp mật mã với sự trao đổi của Gemini, tuy nhiên, họ không đầu tư vào quá nhiều tài sản kỹ thuật số.
Tezos là một trong số ít các dự án tiền điện tử mà cặp song sinh có ảnh hưởng đã đầu tư, ngoài Bitcoin, Ethereum và Zcash, và một số người cho rằng điều này có thể cho thấy một danh sách Gemini gần trong tương lai.
Quản trị Blockchain Tezos
Tezos cơ bản là một nền tảng Blockchain, với cơ chế giống như như Ethereum, NEO và EOS. Tuy nhiên, Tezos đã thiết kế một quy trình cho phép nâng cấp liên tục giao thức Tezos thông qua quản trị blockchain. Điều này cho phép nền tảng của Tezos được kiến tạo theo thời gian.
Khác với những nền tảng khác, Tezos chắc chắn liên tục được nâng cấp dựa trên đề xuất và phiếu bầu của người dùng để có thể đạt đến mặt hoàn hảo. Bất kỳ tham số nào của giao thức Tezos đều có thể được thay đổi bởi mạng lưới người sử dụng.
Để nâng cấp nền tảng, các nhà phát triển độc lập phải gửi đề xuất để nâng cấp giao thức. Những đề xuất này cũng bao gồm khoản bồi thường dự kiến cho những đề xuất phát triển và những bản nâng cấp được chỉ định phát hành. Chủ sở hữu thẻ Tezos có thể bỏ phiếu cho các đề xuất này và nếu chúng được phê duyệt, các nhà phát triển đề xuất có thể bắt đầu thực hiện nâng cấp cho nền tảng.
Các khoản tiền được giữ trong ký quỹ bằng giao thức Tezos và được phân phối để sử dụng mỗi khi đề xuất nâng cấp được phê duyệt thực hiện. Vì các nhà phát triển được đền bù xứng đáng nên họ có thể làm việc độc lập và liên tục, miễn là thành quả của họ được sự chấp thuận của cộng đồng. Giao thức được thiết kế để khuyến khích tiến độ của chính nó.
Hợp đồng thông minh và xác minh chính thức
Hợp đồng thông minh (Smart contracts) và xác minh chính thức (Formal verification) được xem là một trong những điểm nổi bật của nền tảng Tezos.
Tezos có ngôn ngữ lập trình hợp đồng thông minh riêng được gọi là Michelson. Ngôn ngữ chức năng này được thiết kế riêng nhằm tạo thuận lợi cho việc tạo ra các hợp đồng thông minh trên Blockchain Tezos.
Các phương pháp xác minh chính thức thường được sử dụng trong các quy trình kỹ thuật với ít chỗ cho lỗi như thiết kế máy bay và phát triển hạt nhân. Trong bối cảnh của Tezos, xác minh chính thức là một kỹ thuật chứng minh tính chính xác mã điều chỉnh của các giao dịch.
Michelson có thể cho phép xác minh chính thức các hợp đồng thông minh.Điều này có nghĩa là người dùng có thể chứng minh các tính chất của hợp đồng, qua đó tính bảo mật của các hợp đồng thông minh hoặc giao dịch tài chính sẽ cao hơn.
Bằng chứng về cổ phần
Để đạt được sự đồng thuận trên nền tảng Blockchain của mình, Tezos sử dụng thuật toán Delegated-Proof-of-Stake (DPoS).
DPoS cho phép khai thác ảo thay vì khai thác vật lý như Bitcoin nên nó được xem là một giao thức đồng thuận có thể đem lại hiệu quả cao. Mỗi người giữ mã thông báo có thể là một phần của quá trình khai thác của Tezos, với tư cách là đại biểu hoặc cử tri cho các đại biểu.
Nếu người dùng quyết định bỏ phiếu cho một đại biểu, điều này có nghĩa là đại biểu đó (người được ủy quyền) sẽ kiểm soát những phiếu bầu để bỏ phiếu cho các đề xuất. Điều này làm cho quy trình quản trị hiệu quả hơn và đặt áp lực cộng đồng lên các đại biểu để thực hiện theo các lợi ích của mạng lưới.
Việc lạm dụng quyền lực của một đại biểu sẽ dẫn đến việc bỏ phiếu biến mất cho đại biểu đó. Không giống như các dự án DPoS khác, không có giới hạn trên cho số lượng đại biểu của Tezos. Bất cứ ai cũng có thể trở thành một đại biểu và bất cứ ai cũng có thể ủy quyền thẻ của họ cho người khác.
Giải pháp khả năng mở rộng
Khả năng mở rộng hiện là một trong những vấn đề lớn nhất của ngành công nghiệp Blockchain. Hiểu được điều đó, Tezos đã đưa ra cách tiếp cận để có thể đảm bảo khả năng mở rộng lâu dài của nền tảng này, sử dụng các khái niệm bằng chứng không có kiến thức, một cơ chế được phổ biến bởi dự án Zcash.
Khái niệm bằng chứng không có kiến thức được sử dụng để thực hiện hợp đồng thông minh và tách biệt việc thực thi thực tế của một hợp đồng thông minh và xác minh của nó bằng các nút đồng thuận. Điều này làm giảm đáng kể khối lượng công việc của các nút đồng thuận mà chỉ xác minh bằng chứng của một hợp đồng thông minh nhưng không cần phải thực hiện toàn bộ hợp đồng thông minh.
Bên cạnh việc giảm tải công việc, phương pháp này cũng có thể làm giảm đáng kể chi phí giao dịch mạng và cho phép các hợp đồng thông minh phức tạp chạy hiệu quả hơn.
Sau khi ICO, tổng số tiền của Tezos đã được quản lý bởi Quỹ Tezos. Nền tảng phi lợi nhuận có trụ sở tại Thụy Sĩ này cũng có quyền phủ quyết để chặn các đề xuất trong năm đầu tiên của mạng. Quyền này không áp dụng cho việc gửi đề xuất.
Tezos có gì khác so với các nền tảng blockchain khác?
Tezos cũng sở hữu những tính năng tốt của một Blockchain như hệ thống mã hoá phi tập trung, có tính bảo mật cao và hầu như không thể hack. Tuy nhiên, nền tảng này vẫn có một số điểm mạnh khác:
Tiết kiệm điện
Việc xây dựng nền tảng dựa trên một thuật toán tốn ít điện cũng là một trong những ưu điểm của Blockchain Tezos. Thuật toán này không cần nhiều tính toán chuyên sâu và tiêu thụ ít năng lượng hơn trong khi vẫn sử dụng thuật toán đồng thuận chứng minh đáng tin cậy proof-of-state.
Tự động phân quyền nâng cấp
Tezos phân quyền quy trình nâng cấp và cho phép tự động nâng cấp. Đây là điểm mạnh đáng chú ý của nền tảng này.
Không cần Hard fork để nâng cấp
Quyết định nâng cấp của Tezos được quyết định bởi sự đồng thuận của các bên theo một quy định quản trị với những nguyên tắc riêng để tránh tình trạng đình trệ hoặc xung đột chính trị. Quá trình nâng cấp của Tezos có thể được thực hiện mà không đòi hỏi phải giao quyền cho một nhóm phát triển riêng để tránh những quyết định mang tính chủ quan.
Mã thông báo Tezzies
Mã thông báo gốc của Blockchain Tezos là Tezzies (XTZ). Tezzies được sử dụng làm kho lưu trữ giá trị của nền tảng, để thanh toán phí giao dịch mạng và cho các hợp đồng thông minh.
Vì chuỗi khối Tezos sử dụng bằng chứng cổ phần cho cơ chế đồng thuận, mã thông báo cũng được sử dụng để quản trị nền tảng trong đó mỗi mã thông báo đại diện cho một phiếu bầu. Các phiếu bầu này được bỏ cho các đại biểu, sau đó các đại biểu sẽ sử dụng chúng để bỏ phiếu phê duyệt hoặc từ chối các đề xuất cải tiến.
Việc xác thực các giao dịch trong mạng Tezos được gọi là “nướng” (bake) và tương tự như khai thác “đào” (mining) trong Bitcoin, chỉ trên một bằng chứng về cơ sở cổ phần. Để nướng, các nhà đầu phải xác nhận giao dịch trên blockchain và phần thưởng được nhận sẽ là Tezzies.
Mã thông báo (Token) cũng được sử dụng bởi các nút đồng thuận để mua các liên kết cố định và là một yếu tố để tính toán phần thưởng nướng.
Bạn có thể mua Tezzies (XTZ) tại các sàn giao dịch này và lưu trữ chúng trong ví Tezbox, một ví cộng đồng phát triển, và ví Tezos Blue, hiện vẫn đang trong quá trình thực hiện và đã trở thành phiên bản nhẹ của ví Tezos .
Giá trị thị trường của Tezos
Hiện tại đồng Tezzies đang có giá 1.38 đô la (tương đương 0.00019968 BTC) với tổng vốn hoá thị trường ở mức 840,281,031 đô la. Mặc dù giá đã sụt giảm mạnh so với mức 10.74 đô la vào ngày 17/12/2017, đồng Tezzies vẫn đang có mức xếp hạng khá cao về giá trị trên thị trường.
Lời kết
Mặc dù bị cản trở bởi các vấn đề pháp lý và sự ra đời chậm trễ so với dự kiến, dự án Tezos dường như đã thoát khỏi nguy cơ sụp đổ bằng việc phát hành phiên bản beta của mạng Tezos. Các phiên bản beta chưa hẳn hoàn hảo, nhưng nó làm tăng sự tự tin cho những nhà đầu tư và chỉ ra rằng dự án vẫn còn khả năng sống và phát triển.
Tuy nhiên, nhóm phát triển có thể sẽ cần phải đẩy mạnh trò chơi của mình nếu muốn trở thành đối thủ cạnh tranh của Ethereum, EOS và tất cả các nền tảng Blockchain khác. Trong khi còn ICO, Tezos vẫn có thể đem đến sự mới lại cho cộng đồng người chơi tiền ảo. Tuy nhiên, với thị trường ngày càng có nhiều nền tảng Blockchain xuất hiện, dự án Tezos sẽ cần nhiều hơn là tính mới lạ để có thể vươn lên.
Nếu muốn tìm hiểu thêm về dự án, bạn có thể truy cập trang web Tezos hoặc tham khảo nhóm Tezos trên Twitter.
